burtay-mutlu-shibumi-tr1695
Şu an 12 milyar ışık yılı uzaktaki galaksinin ışınları bize ancak ulaşıyorsa, mesela 11 milyar yıl evvel aralarındaki mesafe çok daha az iken niye ulaşmadı?
burtay-mutlu-shibumi-tr1695
Soru bana ait değil. Ancak cevaplarken aklıma dehşet verici bir olasılık geldi. Bu nedenle başka düşünceleri merak ediyorum.
12 milyar yıl evvel evrenimiz çok daha küçüktü. Bu galakside bize aynı oranda yakındı. Bir uçtan diğer uca en fazla, 5.2 milyar ışık yılı genişliğindeydi. Işık hızı sabit olduğuna göre, "A" galaksisinden bırakılan fotonun, kaynağından bağımsız olarak "B" galaksisine ulaşması için en fazla 5.2 milyar yıl lazımdı.
Evrensel genişleme ışık mesafesine (Tam rakamı hatırlayamadım 1 ışık yılına göre mi, yoksa bir parsek mi, yoksa başka bir değer miydi unuttum. Önemli olan; ışık hızına oranla düşük bir hız ve artış oranı olduğu) oranla 72 km/saniye diye biliyorum. Üstelik bu hız sabit değil artıyor. Diğer anlamı geçmişte daha da düşüktü bu hız.
Nasıl yorumlamak ve konuyu ele almak doğru olabilir sizce?
burtay-mutlu-shibumi-tr1695
Soru bana ait değil. Ancak cevaplarken aklıma dehşet verici bir olasılık geldi. Bu nedenle başka düşünceleri merak ediyorum.
12 milyar yıl evvel evrenimiz çok daha küçüktü. Bu galakside bize aynı oranda yakındı. Bir uçtan diğer uca en fazla, 5.2 milyar ışık yılı genişliğindeydi. Işık hızı sabit olduğuna göre, "A" galaksisinden bırakılan fotonun, kaynağından bağımsız olarak "B" galaksisine ulaşması için en fazla 5.2 milyar yıl lazımdı.
Evrensel genişleme ışık mesafesine (Tam rakamı hatırlayamadım 1 ışık yılına göre mi, yoksa bir parsek mi, yoksa başka bir değer miydi unuttum. Önemli olan; ışık hızına oranla düşük bir hız ve artış oranı olduğu) oranla 72 km/saniye diye biliyorum. Üstelik bu hız sabit değil artıyor. Diğer anlamı geçmişte daha da düşüktü bu hız.
Nasıl yorumlamak ve konuyu ele almak doğru olabilir sizce?
yasin-yilancioglu7634
Göreliliğin etkisiyle ışık yön değiştirmiş olabilir mi ?
hic-kimseyle-tartismaz9132
Mantıklı olan açıklama; ışığın yola çıktığı zamandan, hedefe ulaştığı süreye kadar geçen zaman zarfında evrenin araya 6.8 milyar ışık yılı katacak kadar hızlı bir şekilde genişlemiş olması. (5.2 (artı) 6.8=12).
Ancak ışığın bir uçtan diğer uca gittiğini varsaysak bile, aslında daha önce varmış olması gerekirdi bence...
necmi-tufek7866
Soruyu böyle sorarsanız çok yanıltıcı bir durum oluşur.
Cümle şöyle olabilir;
"Şu an 12 milyar ışık yılı uzaktaki bir galaksinin ışınlarını ancak şimdi görebiliyoruz."
Yani ışınların bize ulaşmasında bir sorun yok. Büyük patlamadan bu yana onlar birbirlerine ulaşıyorlar.
Sorun ışınlarda değil, bizim ne kadar uzağa bakabileceğimizde...
Bir teleskopla baktığınızda 12 milyar ışık yılı uzağı görebiliyorsanız, zamanda da 12 milyar ışık yılı geçmişi görüyorsunuz demektir. Uzağa baktıkça evren büzülür. Evrenin yaşı belli. Yani evrenin yaşından daha uzağı göremezsiniz. Orada evren büzülüp tek bir galaksi gibi görünür. Büyük patlamayı göremezsiniz çünkü o sırada ışınım geçirmez bir plazma halindedir. İnsana garip geliyor ama durum bu. Üstelik aynı görüntüyü teleskopunuzu ne yöne çevirirseniz çevirin yine aynı görürsünüz. Çünkü evren homojendir. Her yönde aynı görünür.
Şimdi "Aradaki mesafe daha az iken neden ulaşmadı?" sorusu anlamsızlaştı. Yani ışığın bize ulaşmasında bir sorun yok. "Neden biz daha önce göremedik?" diye sormalıyız.
Daha önce baktığımızda evrenin yaşı daha küçüktü ve dolayısıyla bakabildiğimiz mesafe daha kısa olacaktı. Gelecekte baktığımızda daha uzağı görüyor olacağız. Evren daha da genişlemiş olacak.
Aklınıza gelen dehşet verici olasılık neydi, merak ettim?
omer-karanlik-profil5833
sanırım evrenin ilk genişleme hızının ışığın 30 milyon katı olduğunu bir yerde okumuştum...belki ondan olabilir...
burtay-mutlu-shibumi-tr1695
Merhaba...:-) Teşekkür ederim.
Eğer doğru anladıysam (ki hatalıysam düzeltin); Işıklar o zamanda bize ulaşıyordu, şimdi de...
Fark aradaki mesafe arttıkça kızıla kayması sadece, ki bu sayede mesafe tahmini yapabiliyoruz.
Ancak yine de tam kavrayamadığımı itiraf edeyim. Konuyu biraz daha deşebilirseniz, harika olur?
12 milyar yıldır bu foton neredeydi?
Yani sizin düzeltmenizle; Niye ancak şimdi görebiliyoruz?
omer-karanlik-profil5833
Evren içerisindeki cisimlerin birbirlerinden olan uzaklıklarından bahsederken, o iki cisim arasında şu anda görülen mesafeden bahsederiz. Ancak unutmamak gerekiyor ki, milyarlarca ışık yılı uzaktaki bir cismin şu andaki görüntüsü, bize ulaşabilmek için aradaki mesafeyi ışık hızında kat etmek zorundadır. Fakat kat ettiği bu yol boyunca ilerlerken, Evren de bir yandan genişlemeyi sürdürmektedir! Yani ışık onca mesafeyi kat ederken, bir yandan da genişlemeden kaynaklı ek yolu kat etmek zorunda kalmaktadır. Dolayısıyla 13.8 milyar ışık yılı uzaktan geldiğini düşündüğümüz bir foton, aslında çok daha uzaktan gelmektedir. Bunu şöyle izah edelim:
Diyelim ki Evren'in yaşı 14 milyar yıl. Bu süre zarfında ışık, 14 milyar ışık yılı mesafe kat edebilir. Ancak ışık harekete başladığı andan itibaren Evren de genişlemeyi sürdürüyor! Örneğin, ışık yolun yarısını kat ettiğinde (7 milyar yıl sonunda) Evren, ışığın yola çıktığı andaki boyutlarından 1.59 kat daha büyük hale gelmiştir (bunun hesabına aşağıda değineceğiz). Dolayısıyla yolun yarısına göre yapılan analize göre ışığın geldiği uç sınır, 14 milyar ışık yılı uzakta değil, 14 x 1.59 = 22.3 milyar ışık yılı uzaktadır! İşte böylece, Evren'in çapının neden Evren'in yaşından büyük olabileceğini görmüş olduk. Peki ama neden 93 milyar ışık yılı? 22.3 milyar neden değil?
omer-karanlik-profil5833
@shibumi_tr http://www.evrimagaci.org/fotograf/112/6681
omer-karanlik-profil5833
Evren içerisindeki cisimlerin birbirlerinden olan uzaklıklarından bahsederken, o iki cisim arasında şu anda görülen mesafeden bahsederiz. Ancak unutmamak gerekiyor ki, milyarlarca ışık yılı uzaktaki bir cismin şu andaki görüntüsü, bize ulaşabilmek için aradaki mesafeyi ışık hızında kat etmek zorundadır. Fakat kat ettiği bu yol boyunca ilerlerken, Evren de bir yandan genişlemeyi sürdürmektedir! Yani ışık onca mesafeyi kat ederken, bir yandan da genişlemeden kaynaklı ek yolu kat etmek zorunda kalmaktadır. Dolayısıyla 13.8 milyar ışık yılı uzaktan geldiğini düşündüğümüz bir foton, aslında çok daha uzaktan gelmektedir. Bunu şöyle izah edelim:
Diyelim ki Evren'in yaşı 14 milyar yıl. Bu süre zarfında ışık, 14 milyar ışık yılı mesafe kat edebilir. Ancak ışık harekete başladığı andan itibaren Evren de genişlemeyi sürdürüyor! Örneğin, ışık yolun yarısını kat ettiğinde (7 milyar yıl sonunda) Evren, ışığın yola çıktığı andaki boyutlarından 1.59 kat daha büyük hale gelmiştir (bunun hesabına aşağıda değineceğiz). Dolayısıyla yolun yarısına göre yapılan analize göre ışığın geldiği uç sınır, 14 milyar ışık yılı uzakta değil, 14 x 1.59 = 22.3 milyar ışık yılı uzaktadır! İşte böylece, Evren'in çapının neden Evren'in yaşından büyük olabileceğini görmüş olduk.
omer-karanlik-profil5833
@shibumi_tr http://www.evrimagaci.org/fotograf/112/6681
omer-karanlik-profil5833
Örneğin bizden 42 milyar ışık yılı uzakta, 14 milyar yıl önce oluşan bir galaksiyi ve fotonu düşünün. Astrofizikte, bu mesafe ile süre arasındaki oran, bir integral hesabıyla belirlenir ve ışık hızıyla geçen sürenin çarpımı cinsinden ("ct" olarak) ifade edilir. Bunun nasıl yapıldığını bilmek çok önemli değildir, ancak bu oran sabit kaldıkça hesap doğru demektir. 42 ile 14 arasındaki oran, 3ct'ye denk gelir (42/14 = 3). Eğer aradan 0.1 milyar yıl (100 milyon yıl) geçerse, Evren 1.0048 kat büyüyecektir. Burada bir parantez açarak, bu büyümenin hesabından kısaca bahsedelim:
İşin kalkülüs kısmına girmeyeceğiz, ancak basitçe, Evren'in bir zaman aralığındaki büyümesi, incelenen aralığın iki ucunun birbirine oranının 2/3'üncü dereceden kuvvetiyle hesaplanır. Örneğin, birkaç paragraf yukarıda, 2 sıçramada yaptığımız analizde, 7 milyar yıldaki değişimi (ki sonucu 1.59 olarak vermiştik) şu şekilde hesaplanmıştır:
(14/7)2/3 = 1.59
1.59 sayısı, 14 milyar yıl öncesinden 7 milyar yıl öncesine kadar geçen 7 milyar yıllık zaman diliminde Evren'in başlangıca göre kaç kat büyüdüğüdür. Yani bu durumda Evren, 7 milyar yıl içinde 1.59 kat büyümüştür. Burada 14 milyar ışığın başladığı zaman, 7 milyar alınan zaman diliminin diğer ucudur. 14'ün 7'ye oranı buradan gelmektedir. 2/3, kritik yoğunluk hesapları sonucunda bulunan bir sabittir, hep aynıdır.
Şimdi, geri dönüp "ct" oranına göre yaptığımız analize bakacak olursak, 14 milyar yıl öncesinden başlayıp, 0.1 milyar yıl geçtikten sonrasına odaklanacak olursak, zaman aralıklarımız 14.1 ile 14 olacaktır. Bu durumda ışık bu sürede yol alırken Evren'in ne kadar genişlediği şöyle bulunur:
(14.1/14)2/3 = 1.0048
Yani 0.1 milyar yılda Evren 1.0048 kat büyümüştür. Bu durumda 42 milyar yıl uzakta olan galaksi, artık 42*1.0048 = 42.2 milyar ışık yılı uzaktadır! Ancak ışık, galaksiden 0.1 milyar ışık yılı uzaklaşmıştır, çünkü unutmayın ki ışık, bulunduğu galaksiye ve çevresine göre hareket etmektedir. Biz, bağımsız bir referans düzleminde (Dünya'da) bu hesabı yapmaktayız. Bu nedenle, yine hesabı bizim referans düzlemimize çekecek olursak, 42.2 milyar ışık yılı mesafenin üzerine 0.1 milyar ışık yılı da eklenmelidir, böylece 42.3 milyar yılı mesafeden söz etmekteyiz demektir. Bir diğer değişle, artık 14.1 milyar yıl geçmiştir ve o galaksiden sıfırdan çıkacak bir foton alınması gereken mesafe 42.3 milyar ışık yılı olmuştur. Yeni halinde 42.3 milyar ışık yılının 14.1 milyar yıla oranı da "3ct" değerine denk gelmektedir. Bu da, hesabımızı doğrulamaktadır.
omer-karanlik-profil5833
umarım yardımcı olmuştur.
burtay-mutlu-shibumi-tr1695
@Alliance33, Öncelikle çok teşekkür ederim.
İki yazıyı da tekrarlı olarak okudum.
Eğer doğru anladıysam (ki yanlış ise düzeltin), bu bakışta evren 14 milyar ışık yılı bir çapla işe başlamış olmalı. böylece 14 milyar yıl evvel yollanan foton bize ancak ulaşıyor. Bu arada genişlemeden dolayı bu galakside bizden 22.3 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunuyor (gerçekte ve şu an)...
Yani bizler 12 milyar yıl önce oluşan bir galaksinin değil, bizden 12 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir galaksinin ışıklarını görüyor olmalıyız.
Evrenin genişlemesi ve galalksilerin o zamanki ve mevcut durumlarını açıklaması açısından güzel...
Ancak yine de hala kavrayamadığım noktalar var.
Diyelim ki bu (yuvarlak hesaplarla) evren 14 milyar yıl yaşında. 12 milyar yıl önce oluşmuş iki galaksimiz var.
Bu hesabı kabaca nasıl yapabiliriz ?
a) O dönem de evren 2 milyar yaşında... Genişliği de (2x1.59) 3.2 milyar ışık yılı.
İki galakside zıt uçlarda ise, 3.2 milyar ışık yılı (mevcut) +(3.2x1.6) 5.1 = 8,3 milyar yıl sonra ulaşacak olmalı. (12-8.3= 3.7 milyar yıl geç geliyor)
b) Aynı katsayı ile, 12 milyar yıl sonra ışığın ulaşması için, Işığın galaksiler birbirlerinden 12/1.59= 7.6 milyar ışık yılı uzaklıkta iken salınmış olması lazım ki, evren genişlemesi ile şu an ulaşsın.
7.6 milyar mesafe var ise o dönemde; (gene iki uçta olduklarını varsayarsak) evren 7,6/1,6= 4.75 milyar yaşında olmalı. (4.75-2=2.75 milyar yıllık büyük bir şişme daha yaşamış.
Büyük şişmeyi, maddenin genişlemesi -dağılması değil, evrenin genişlemesi, maddenin yayılacak alan bulması diye hatırlıyorum. Evren o kadar hızla genişliyor ki, enerji yoğunluğu birden düşüp, yoğunlaşıyor. Madde oluşuyor diye ama bu da evrenin ilk oluşma evresinde, (ilk dakikalarında oluyor diye hatırlıyorum.
Hesaplarımında ciddi bir hata var ama göremiyorum....
necmi-tufek7866
Shibumi-tr
Bir "ufuk" problemi vardı. Sizin takıldığınız gibi, "evrenin genişlemesiyle uzaklarda bulunan galaksilerin veya maddi oluşumların birbirleriyle temas edip ısısal bir denge sağlanamayacağı" görüşü vardı. Art alan kozmik radyasyonunun her yönde aynı olması izah edilemezdi. Bunu şişme teorisiyle aştılar. Isısal dengenin şişmeden önce sağlandığı kabul edildi.
Sizin sorunuzda aslında ilginç bir durum yok.
Benim gördüğüm kadarıyla hesap yaparken evrensel sabiti iki kez ayrı ayrı kullanıyorsunuz. Bu yüzden fazla çıkıyor.
Ayrıca "evrenin iki ucunda" varsayımınız bence yine de hatalı.
Biz şu anda ne yöne bakarsak evren 13.72 milyar yaşında. Evrenin iki ucu dediğiniz zaman bunu ikiyle çarpmış oluyorsunuz. (Kendimizi tam ortada kabul ediyoruz elbette.) (27.44) çıkan sonuç aslında evrenin iki ucunu göstermiyor. Yine buradan hareketle evrenin küresel varlığını hesaplarsak, yuvarlak hesapla (96) milyar ışık yılı gibi bir rakam çıkar. Bu da aslında hatalı bir hesap olur. Sadeleştirmek için, önce (pi) ye bölüp, sonra yine ikiye bölmeliyiz ki gerçekte evrenin yaşı 13.72 olsun.
Yani şişme bitip genişleme normal devam ederken arada ikinci bir şişme durumu yok. En azından böyle bir öneriyle karşılaşmadım hiç.
omer-karanlik-profil5833
bizim gördüğümüz ışık 12.4 milyar ışık yılı uzaklıktaki cismin ışığı halbuki bu cisim şu an 23.4 milyar ışık yılı uzaklıkta...şöyle düşün bir cisim snden 100 metre uzakta ve ışığını görüyorsun bu cisim snden ışık hızıyla uzaklaştığını düşün cismin ışığı geriye mi çekilir...hayır
omer-karanlik-profil5833
shibumi_tr ilk başlarda evrenin şişme hızı çok fazlaydı dediğim gibi bir yerde okumuştum ışığın 30 milyon katı gibi birşeydi hızı...
ugur-karakurt7316
evrenin ışığın hızından daha hızlı genişlemesi yeterli olacaktır..
burtay-mutlu-shibumi-tr1695
@Necmi Tüfek ve @ Alliance33 tekrar teşekkür ederim. :-)
(Beni dehşete düşüren olasılığı daha sonra, olgunlaşınca gündeme getireceğim. Şu anki ve belki eklenecek bilgi ve bakışlarla, onu önce bir değerlendirmeliyim.
Bu olasılığın ana hattı şudur: Ya ışık hızı sabit değil de, göreceli ise? (Hızlanmış bir nesnedeki zaman genleşmesi gibi). Yani 12 milyar yıl evvel, bu iki galaksi arasındaki mesafe gene 12 milyar (ya da daha az ama 3.8 milyar ışık yılından daha fazla) ışık yılına denk ise?
Şimdilik soruyu soracak kadar düzgün bir yapıya oturtamadım konuyu. Ama böyle bir olasılık var ise, belki de hiç bir zaman 13.7 milyar ışık yılı ötesini gözlemleyemeyeceğiz.
